Opdrachtgevers:

E-Quality

Emancipatie, gender en etniciteit zijn de terreinen waarop E-Quality deskundigheid in huis heeft. Het Haagse kenniscentrum levert objectieve analyses en adviezen aan politici en beleidsambtenaren. Met als doel: een effectief overheidsbeleid dat emancipatie in de multiculturele samenleving bevordert.
Voor de nieuwsbrief E-Matters lever ik artikelen over actuele beleidsonderwerpen en interviews met deskundigen. Ook schrijf ik korte stukken voor de website en maak ik verslagen van expertmeetings.

Enkele voorbeelden van artikelen uit E-Matters:

Tineke Lodders: ‘We willen gendermainstreaming een slag verder helpen’
Latifa Lazaar: ‘Dit is nog maar het begin van meer rechten voor Marokkaanse vrouwen’
Diversiteit op kieslijsten: 'Het is tijd voor een doorbraak'

Tineke Lodders, voorzitter visitatiecommissie emancipatie:
‘We willen gendermainstreaming een slag verder helpen’

Van het woord emancipatie-politie of de benaming ‘de schrik van Den Haag’ zoals ze in de pers werd genoemd, wil ze niet horen. Tineke Lodders-Elfferich, voorzitter van de visitatiecommissie emancipatie, wil sámen met de ministeries werk maken van de integratie van het genderperspectief in beleidsontwikkeling en –uitvoering. “Van onze visitaties moet vooral een impuls uitgaan.”

© Leonie van den Schoor

Drie jaar geleden al besloot het kabinet dat er behoefte was aan een visitatiecommissie emancipatie, eind juni werd de visitatiecommissie eindelijk benoemd. In opdracht van minister De Geus gaat de commissie het proces van gender mainstreaming op alle ministeries beoordelen en stimuleren. Hoe staat het ermee? Wat gaat er goed? Waar en hoe kan het beter? Op 16 september presenteerde de commissie haar werkplan. Voorzitter Tineke Lodders: “We willen gendermainstreaming binnen het overheidsbeleid een slag verder helpen. Er is wel goede wet- en regelgeving voor gelijkheid van mannen en vrouwen, maar nu gaat het vooral om de vraag of die regelgeving voldoende doorwerkt in het overheidsbeleid. Als dat is bereikt, dan zijn we heel ver.”

Tweezijdig proces
De visitatiecommissie wil voortvarend te werk gaan. De negen commissieleden zullen in koppels van twee een kennismakingsbezoek afleggen bij de top van alle ministeries. Tijdens dat bezoek zal de commissie haar plannen uitleggen. Daarna volgen twee visitatierondes die een tussen- en eindrapportage opleveren met aanbevelingen en best practices. “Onze visitaties zijn ondersteunend en bevorderend bedoeld, er moet vooral een impuls van uitgaan. Ik zie de commissie niet als een soort emancipatie-politie, zoals een krant ons noemde, en ik heb ook niet de ambitie de ‘schrik van Den Haag’ te worden, zoals minister De Geus het aankondigde. Maar we zullen niet schromen het te melden als we ontwikkelingen zien die de emancipatie vertragen of doen stagneren. We willen onze taak immers serieus aanpakken. Maar dan wel sámen met de ministeries. Het moet een open, tweezijdig proces worden waarin we de mogelijkheden voor verbetering boven water krijgen.”

Geen sancties
De exacte criteria waarop de ministeries worden beoordeeld moeten nog worden vastgesteld. Wel is al bekend dat ze verbonden zijn met de emancipatiedoelstellingen van het kabinet en de drie beleidsspeerpunten: economische zelfstandigheid en de combinatie arbeid en zorg, mensenrechten en veiligheid, en de deelname van vrouwen in besluitvorming en bestuur. Op elk terrein krijgen allochtone en laagopgeleide vrouwen speciale aandacht. Aan de criteria worden geen sancties verbonden. Tineke Lodders: “Dat hoort niet bij een visitatie. Wij willen een heldere rapportage maken waarmee ministeries hun voordeel kunnen doen. Als er op een departement geen werk wordt gemaakt van gender mainstreaming, is het aan de Tweede Kamer om de minister ter verantwoording te roepen.”

Niet vanzelf
Door de aderen van mr. Tineke Lodders-Elfferich (1940) kruipt puur CDA-bloed. Ze was achtereenvolgens lid van het hoofdbestuur, vice-voorzitter en lid van het dagelijks bestuur van het CDA. Ook was ze een jaar waarnemend voorzitter. Uit die tijd stamt het verhaal over haar voorliefde voor sigaren, whisky en diepe roksplitten. “Dat verhaal zal me blijven achtervolgen tot mijn dood.” Van 1999 tot 2003 was ze lid van de Eerste Kamer. Ze had en heeft tal van bestuursfuncties. Maar wat heeft ze met emancipatie en gender? “Emancipatievraagstukken zijn van groot maatschappelijk belang. Het is heel wezenlijk dat de emancipatie van vrouwen èn mannen een kans krijgt. Ik noem de mannen er altijd nadrukkelijk bij, want emancipatie is niet een zaak van vrouwen alleen. Twintig jaar geleden dacht ik dat de emancipatie in 2000 wel voltooid zou zijn, maar dat is helaas niet zo. Dat geldt niet alleen voor de allochtone groepen, ook de autochtone bevolking moet oppassen dat ze niet terugvalt. Het uitschakelen van belemmeringen voor meisjes en vrouwen om zich te ontplooien, de evenredige vertegenwoordiging op de arbeidsmarkt: het komt er geleidelijk wel, maar het komt niet vanzelf.”

Gepubliceerd in: E-Matters (nieuwsbrief van expertisebureau E-Quality)

Latifa Lazaar, landelijke werkgroep Mudawwanah:
‘Dit is nog maar het begin van meer rechten voor Marokkaanse vrouwen’

De herziening van de Mudawwanah, het Marokkaanse familierecht, heeft de rechtspositie van de Marokkaanse vrouwen vorig jaar aanzienlijk verbeterd. Toch is er nog een lange weg te gaan, zegt Latifa Lazaar van de Werkgroep Mudawwanah. “Het aanvragen van een echtscheiding is nog steeds een lijdensweg.”

© Leonie van den Schoor

Marokkaanse vrouwen kunnen nu doen wat ze willen, zo was de stemming onder Marokkaanse mannen na de herziening van de Mudawwanah in februari vorig jaar. Het nieuwe Marokkaanse familierecht had bij het grote publiek het imago te zorgen voor een radicale verandering van de positie van de vrouw. Maar in de praktijk blijkt die verandering niet zo drastisch te zijn. “Dit is nog maar het begin van het verkrijgen van meer rechten voor de vrouw”, zegt Latifa Lazaar, adviseur van Palet, steunpunt voor multiculturele ontwikkeling in Noord-Brabant. Latifa Lazaar zit in de landelijke werkgroep Mudawwanah, die de rechtspositie van Marokkaanse vrouwen wil verbeteren. In januari bracht de werkgroep twee informatieve brochures uit over de hervorming van de Mudawwanah (spreek uit: moedwènna): een tweetalige brochure met praktische informatie, tips en adressen voor Marokkaanse vrouwen in Nederland, en een brochure met vooral juridische informatie voor Nederlandse hulpverleners. Tijdens de presentatie van de boekjes nam minister Rita Verdonk de eerste exemplaren in ontvangst.

Twee keer scheiden
Omdat Marokkaanse vrouwen in Nederland geen afstand kunnen doen van de Marokkaanse nationaliteit blijft de Marokkaanse wetgeving op hen van toepassing, ook al hebben ze de Nederlandse nationaliteit. Het gaat in Nederland om zo’n driehonderdduizend vrouwen. De nieuwe Mudawwanah geldt dus ook voor hen. Dat betekent bijvoorbeeld dat een Marokkaanse vrouw in Nederland die wil scheiden van haar man, twee keer een echtscheidingsprocedure moet doorlopen: een keer bij de Nederlandse rechter, vervolgens bij de Marokkaanse rechter. Latifa Lazaar: “De Marokkaanse wet erkent een Nederlandse echtscheiding niet automatisch. Je moet zelf naar Marokko toe om echtscheiding bij een familierechtbank aan te vragen. Of je moet dit door advocaten laten regelen. De procedure in Marokko is erg lastig, duurt lang en is financieel uitputtend. Soms is het niet mogelijk een Nederlandse echtscheiding in Marokko bekrachtigd te krijgen. Als de Nederlandse rechter de voogdij over de kinderen toewijst aan de vrouw, zal de echtscheiding zeker niet worden erkend, want dit gaat tegen de Marokkaanse wet in. Alleen de man kan het wettelijk gezag over de kinderen hebben. Een oplossing hiervoor is dat de Nederlandse rechter het voogdijschap bij echtscheiding gewoon niet benoemt.” Eén van de punten waarvoor de werkgroep Mudawwanah pleit, is een automatische erkenning van een in Nederland uitgesproken echtscheiding door Marokko. Daarvoor zou een bilateraal verdrag tussen Nederland en Marokko moeten zorgen.

Mooie woorden
Tot voor kort was de man het hoofd van het gezin, de vrouw moest hem gehoorzamen en de kinderen verzorgen. In het nieuwe familierecht hebben man en vrouw dezelfde rechten en plichten binnen het huwelijk. Latifa Lazaar: “Dat zijn heel mooie woorden, maar als je verder kijkt in de Mudawwanah blijft er van die gelijkheid niets meer over. Polygamie bijvoorbeeld is wel moeilijker geworden, maar de man kan nog steeds meer vrouwen huwen. En als een vrouw gaat scheiden blijft er van de gelijkheid weinig over. Bij de verdeling van goederen na een scheiding komt de vrouw er meestal bekaaid vanaf. Wij zouden graag zien dat het gelijkheidsprincipe wordt doorgevoerd in álle artikelen van het familierecht.”

Achtergelaten vrouwen
Eén van de punten waarvoor de werkgroep pleit is een betere aanpak van vrouwen die door hun man in Marokko worden achtergelaten. “De Nederlandse ambassade in Marokko is slecht toegankelijk voor achtergelaten vrouwen. Bovendien werkt de ambassade veel te langzaam en bureaucratisch. Achtergelaten vrouwen en kinderen moeten een recht op terugkeer naar Nederland hebben. En mannen die hun vrouwen achterlaten of hun paspoort afnemen, zou je hiervoor strafbaar moeten stellen.”
Naast de brochures doet de werkgroep Mudawwanah nog meer aan voorlichting over het nieuwe familierecht in Marokko. In de zomer komt er een video uit die gebruikt kan worden voor het aanzwengelen van discussies. Verder kunnen voorlichters en hulpverleners straks trainingen en workshops volgen, zodat ze Marokkaanse vrouwen beter kunnen helpen. “Ook zouden we graag zien dat de bilaterale werkgroep die de gevolgen van de Mudawwanah in de gaten houdt, nieuw leven wordt ingeblazen. De laatste tijd hebben we er weinig van gehoord.”

Gepubliceerd in: E-Matters (nieuwsbrief van expertisebureau E-Quality)

Diversiteit op kieslijsten: ‘Het is tijd voor een doorbraak’

De kieslijsten voor de gemeenteraadsverkiezingen van 7 maart 2006 worden half november definitief vastgesteld. Daarbij is het belangrijk om te letten op een diverse samenstelling van de kandidatenlijst: staan er voldoende vrouwen en mannen uit minderheidsgroepen op? En staan ze op verkiesbare plaatsen?

© Leonie van den Schoor

De politieke participatie van migranten laat nog veel te wensen over. Van de ruim tienduizend gemeenteraadsleden in heel Nederland zijn er op dit moment 207 afkomstig uit zwarte, migranten- en vluchtelingengroepen. Dat betekent dat slechts 2 procent van alle raadsleden tot de minderheidsgroepen hoort. Van evenredige vertegenwoordiging is dus absoluut geen sprake. Het Instituut voor Publiek en Politiek (IPP) probeert daar verandering in te brengen. IPP-medewerker Brahim Fattah benadrukt hoe belangrijk het is dat de kieslijsten een afspiegeling van de samenleving vormen. “Van het witte bolwerk in de politiek moeten we af, die tijd is voorbij. Minderheden moeten een stukje verantwoordelijkheid kunnen meedragen en invulling kunnen geven aan het leefklimaat. Helaas zijn we nog niet zover. Met name de participatie van zmv-vrouwen is minimaal. In heel Nederland zijn er slechts 48 vrouwelijke gemeenteraadsleden uit minderheidsgroepen.”
Meer migranten op de kieslijsten is niet alleen goed voor de evenredige vertegenwoordiging en legitimiteit van het bestuur, ook zorgt het waarschijnlijk voor een groter opkomstpercentage van minderheden bij de verkiezingen. “Een kleurtje op de lijst is herkenbaar en makkelijk. Daar gaat het ook om: dat je jezelf ergens in herkent.”

Vinden en Binden
Met het pilotproject ‘Vinden en Binden’ wil het IPP mannen en vrouwen uit zmv-groepen interesseren voor een functie in de politiek. Almere, Amersfoort, Zwolle en Zaanstad doen mee aan de pilot. Het project bestaat uit een training van zes weken waarin deelnemers leren debatteren, vergaderen en presenteren. Ook krijgen ze informatie over staatsinrichting en hebben ze contact met politieke partijen. Daarnaast doorlopen ze een fictieve procedure voor werving en selectie voor kandidaatstelling op de kieslijst. Brahim Fattah: “Vervolgens is het aan hen zelf om te kiezen of ze al dan niet actief worden in de politiek. In ieder geval is de belangstelling in de vier gemeenten groot. Overal zijn er meer dan honderd deelnemers.”
Op 14 november organiseert het IPP samen met E-Quality een bijeenkomst over diversiteit en lokale verkiezingen. “De focus ligt op kandidaatstelling van zmv-vrouwen en –mannen. Deelnemers kunnen workshops volgen en informatie uitwisselen. Ook presenteren we de resultaten van een onderzoek naar de ervaringen van allochtone raadsleden. Wat zijn hun ervaringen? Waar zijn ze tegenaan gelopen? Hoe hebben ze dat opgelost?”

Veel belangstelling
Brahim Fattah is optimistisch over de kandidaatstelling uit minderheidsgroepen. “Ik heb het idee dat er veel belangstelling is onder allochtonen. Dat merk ik tijdens trainingen en bijeenkomsten. De wil is er wel, maar ze kennen de weg nog niet. De tijd is rijp voor verandering. Nu is het zaak dat kandidaatstellingscommissies meer allochtonen op een verkiesbare plaats zetten.”

Gepubliceerd in: E-Matters (nieuwsbrief van expertisebureau E-Quality)